Collectief Rivierenland is in 2023 gestart met ecologisch slootschonen. Agrariërs en hun loonwerkers werken samen met het Collectief en Waterschap Rivierenland aan meer leven in de sloot. In twee pilotgebieden laten zij zien dat droge voeten houden prima samen kan gaan met het verbeteren van de waterkwaliteit én de biodiversiteit. Dit vraagt wel om een andere werkwijze. Een kennistraject is daarom onderdeel van de pilots.
Pilots
Het Collectief startte in 2023 een nieuwe werkwijze rondom slootschonen in de 2 pilotgebieden Diefdijk en Maas en Waal met 15 agrariërs en hun loonwerkers. In deze gebieden is een mooie populatie van de grote modderkruiper aanwezig, een indicatorsoort voor goede waterkwaliteit in het gebied. De werkwijze van ecologisch slootschonen houdt maximaal rekening met het aanwezige waterleven in de sloten.
Kennistraject ecologisch slootschonen
De nieuwe werkwijze heeft betrokkenheid en vakmanschap van alle partijen nodig om te slagen. Collectief Rivierenland organiseert daarom een kennistraject. Deelnemers krijgen inzicht in het doel en het waarom van ecologisch slootschonen en de eisen van het Waterschap in de pilotgebieden Diefdijk en Maas en Waal. Kennisdeling geeft deelnemende agrariërs en hun loonwerkers praktische handvatten om ecologisch slootschonen in een effectieve samenwerking uit te voeren.
Praktijkmiddag in Rhenoy
In beide pilotgebieden worden twee kennissessies gehouden. Tijdens de 1e kennissessie wordt de theorie behandeld en tijdens de 2e sessie gaan we het veld in. Op donderdagmiddag 19 september sluiten we aan voor het praktijkdeel in het pilotgebied Diefdijk.
We zijn welkom op het perceel van Melchior Verstegen in Rhenoy. Loonwerker Edwin den Breejen geeft een demonstratie van het slootschonen. Camiel van der Burg en Jan Boon (coördinator TCW) leiden de praktijkmiddag. Vijf deelnemers zijn aanwezig, waaronder boeren en loonwerkers. Ze zijn blij met de praktijkmiddag en gaan kijken hoe de loonwerker de sloot schoont tijdens de demo.
“Als we het een keer zien, weten we hoe het moet!”
Onderzoek kwaliteit sloten in pilotgebied
Jelmer, als student van de WUR betrokken bij dit pilotproject, vertelt hoe hij samen met de ecoloog van Collectief Rivierenland Anne ten Berge de slootkwaliteit in het gebied onderzocht heeft. In het pilotgebied Diefdijk gaat het best goed met de sloten, er komen veel plantensoorten voor en ook de vissoort modderkruiper leeft hier.
In de sloten komen gemiddeld 20-25 soorten planten voor, zoals riet, gele lis, egelskop, wikke, kikkerbeet, veenwortel, valeriaan, moerasspirea. Een onderscheid kan gemaakt worden tussen ondergedoken planten, planten die boven het water uitsteken en oeverplanten. Veel planten hebben een filterende werking en helpen zo om de waterkwaliteit te verbeteren.
Jelmer vertelt “Hoe meer planten in de sloot, hoe meer diersoorten er zijn”. De boeren in het gebied zeggen ook dat ze meer vogels zien in en bij de sloten dan vroeger.
ANLb pakket Duurzaam slootbeheer
De deelnemers van het pilotproject hebben het ANLb pakket Duurzaam slootbeheer afgesloten met het collectief. Camiel legt de beheereisen van het ANLb pakket nog een keer uit. Belangrijk is om dieren tijd te geven om te ontsnappen en juist niet teveel bagger mee te nemen. Laat de sliblaag intact, zodat plantenwortels heel blijven zodat de planten weer uit kunnen groeien. Het doel van ecologisch slootschonen is om planten en dieren te sparen en zo de waterkwaliteit helpen te verhogen. De aanwezige loonwerkers geven aan dat het soms best moeilijk is om boven de baggerlaag te blijven met de maaikorf. Het vergt enige oefening!
Jan Boon: “De waterdoorstroming in de sloten blijft belangrijk. Maar we willen ook wat doen voor de ecologie. Al het leven in de sloot is kostbaar en die willen we de ruimte geven.”
Demo slootschonen
Waterdoorstroming is belangrijk. Om te zorgen dat de sloten niet dichtslibben en verlanden is het schonen van de sloot nodig. Door het schonen komt er meer licht op de bodem, wat gunstig is voor de planten en dieren die in de sloot leven.
Loonwerker Edwin den Breejen laat zien hoe hij de sloot op ecologische wijze schoont. De vegetatie blijft altijd op één oever staan. De maaikorf wordt vόόr de oever vanwaar gewerkt wordt opgetrokken. De maaikorf wordt nooit van oever tot oever doorgehaald. De sliblaag wordt zoveel mogelijk met rust gelaten waardoor de wortels van de waterplanten heel blijven. Voor het ophalen van de maaikorf wordt eerst 3 seconden gewacht zodat de aanwezige dieren kunnen ontsnappen terug de sloot in.
Naast de sloten in het pilotgebied liggen bufferstroken van 4m breed. Als goed gefaseerd geschoond is, kan het maaisel meteen afgevoerd worden. Als meteen afvoeren niet goed mogelijk is kan het maaisel eerst op een ril op de bufferstrook gelegd worden. Als de bufferstrook te nat is, kan de ril ook buiten de bufferstrook gemaakt worden.
Praktijk
Allerlei praktische vragen kwamen aan bod tijdens de demonstratie. Het blijkt dat de praktijk vaak net wat anders is dan de theorie, dus is het belangrijk om altijd met een ‘praktische bril’ te blijven kijken. Goede communicatie met elkaar is essentieel. Met zijn allen hebben we weer veel opgestoken vanmiddag. We gaan bewuster om met het slootbeheer. De boeren en loonwerkers gaan in het pilotgebied aan de slag om de sloten op een natuur- en diervriendelijke manier te schonen!
Het Collectief gaat de komende jaren de waterkwaliteit van de sloten in het pilotgebied monitoren. Onze ambitie is om in de komende jaren in heel het gebied van Collectief Rivierenland het ecologisch slootbeheer uit te rollen!
| Ecologisch slootschonen in het Rivierenland Vanaf 2023 kan in het werkgebied van Collectief Rivierenland het pakket ecologisch slootschonen afgesloten worden. Eerst nog als pilot en bij succes breder in het gebied. Het doel van het ANLb-pakket is de verbetering van zowel ecologische kwaliteit als waterkwaliteit. Dit pakket wordt ingezet met als doelsoort de vissoort grote modderkruiper. Het ecologisch slootschonen zal zorgen voor behoud van vegetatie op de slootkanten en gedeeltelijk in het water. Daarnaast zal door het in het midden ophalen van de veegkorf ervoor zorgen dat dieren niet de kant op worden gehaald. Deze twee aspecten zijn van cruciaal belang voor de voortplanting en overleving van de sloot flora en fauna. Samenwerking Waterschap Rivierenland Omdat het ecologisch slootschonen afwijkt van het standaard schoonprofiel van het Waterschap Rivierenland zijn er afspraken gemaakt over de wijze van schonen in de twee pilotgebieden. De schouw van het waterschap zal rekening houden met de gemaakte afspraken. Het doel van deze twee pilotgebieden is tweedelig. Ten eerste de ecologische en chemische kwaliteit van de sloten verbeteren door ecologisch te schonen en hiermee het habitat voor de grote modderkruiper te verbeteren. Ten tweede bepalen of we bij ecologisch slootschonen in de praktijk tegen problemen aanlopen t.a.v. het peilbeheer. Het beheer is afgesloten tot en met 2028. Elk jaar zullen we na de periode van schonen een evaluatie met elkaar doen en waar nodig de werkwijze aanpassen. Pilotgebieden In het gebied binnen Waterschap Rivierenland zijn meerdere gebieden waar de grote modderkruiper nog voorkomt. Om de huidige populaties te ondersteunen en waar mogelijk uit te breiden hebben we in 2 zoveel mogelijk aaneengesloten gebieden ecologisch slootschonen afgesloten. De 2 pilotgebieden bevinden zich in de regio Deest/Bergharen en rondom de Diefdijk.  Grote modderkruiper in de sloot Deest/Bergharen In de regio Deest/Bergharen mag max. 50% van de vegetatie gespaard worden in B-sloten. Er mag dus voor 50% geschoond worden. Bij de sloten onder beheer in het gebied rondom de Diefdijk mag max. 25% van de vegetatie gespaard worden in B-sloten. Dit houdt in dat dus min. 75% geschoond wordt. Elke deelnemer ontvangt van Collectief Rivierenland een slootplan waarin de werkwijze en de te schonen sloten benoemd zijn.  Werkwijze machine gebruik 50% slootschonen Studiegroepen De afgelopen jaren is BoerenNatuur met collectieven aan de slag gegaan met kennisontwikkeling in kenniskringen via het LifeIP All4Biodiversity-project. De uitdaging die nu voorligt is dat de kennisontwikkeling opgepakt wordt met en door deelnemers van agrarische collectieven. Naar aanleiding hiervan is Collectief Rivierenland bezig een aantal studiegroepen op te richten, waaronder de studiegroep Ecologisch Slootbeheer. De studiegroepen Duurzaam Bodembeheer, Vogelakkers, Graslandbeheer Noordelijke Maasoevers en Kruidenrijk grasland en maïs zijn al eerder gestart, zie https://collectiefrivierenland.nl/actueel-overzicht/ . Het doel is om kennis te delen met deelnemers, veelal boeren. |