Op donderdag 13 juli waren wij te gast op de boerderij van Wilco en Rosan Nieuwenhuis in Velp. Celine Roodhart van Roodhart Veldwerk heeft ons meegenomen in het ontwikkelen van kruidenrijk grasland. Een aantal onderwerpen die behandeld zijn:
Hoe krijg ik meer kruiden in mijn grasland?
Wat is het verschil tussen extensief kruidenrijk grasland en productief kruidenhoudend grasland?
Hoe kan ik kruidenrijk grasland gebruiken in mijn bedrijfsvoering?
Hoe ontwikkel ik kruidenrijk gras in de uiterwaarden?
Melkveebedrijf de Elzenhof ligt in 3 verschillende landschapstypen: de stuwwal van de Veluwezoom, de komgronden achter de boerderij en de uiterwaarden van de IJssel. Verschillende bodems en waterhuishouding dus waar je als boer rekening mee moet houden. Wilco is recent omgeschakeld naar biologisch en is al met een aantal zaken aan het experimenteren, zoals zijn kleurrijke kruidenrijke graanakkers op de Veluwezoom, het verhogen van organisch stofgehalte van de bodem en met kruidenrijk grasland.
Het veld in
Na de presentatie hebben we een drietal percelen achter de boerderij bekeken. Van Gelders Landschap wordt een perceel gepacht met extensief kruidenrijk grasland. Verder hebben we percelen met productief kruidenhoudend grasland gezien, een perceel wat gemaaid wordt en een perceel wat beweid wordt.
Het ene perceel blijkt al in een overgangsfase te zitten tussen fase 2 (dominant-stadium) en 3 (gras-kruiden-mix). Een ander perceel is ingezaaid, maar niet alle soorten van het mengsel zijn terug te zien in het perceel. Dit perceel wordt gemaaid. Sommige soorten kiemen niet goed of verdwijnen. Sommige soorten doen het beter bij beweiding.
Belangrijk bij het bepalen van je mengsel is altijd de bodem. En of de percelen beweid of gemaaid worden. Kruiden moeten de kans krijgen om te kiemen en zaad te zetten.
Waarom is kruidenrijk grasland belangrijk?
Het levert nectar voor insecten, het geeft weidevogels beschutting, nestgelegenheid en voedsel. Het geeft een robuust systeem wat tegen een stootje kan, het vergroot de biodiversiteit. Het geeft mineralen en sporenelementen voor de koe en bevordert de koe-gezondheid.
Extensief kruidenrijk grasland wordt ontwikkeld door terugbrengen van de productie van het gewas. Verlaging van de graslandopbrengst is het middel om een verandering te brengen in de concurrentieverhouding tussen de grassen en kruiden. Verschralen van de bodem is op klei vaak lastig. De knoppen waar aan gedraaid kan worden zijn het maaien en beweiden en bemesten.
Vaak is er een dominantie van grassen waardoor de kruiden weinig kans krijgen. Dit stadium kan doorbroken worden door op tijd te maaien, de bemesting terug te schroeven en het waterpeil omhoog te brengen (waar dit mogelijk is). Kruiden op klei hebben licht nodig om te kiemen en te ontwikkelen. Op tijd maaien om het gras terug te zetten, kan dus de kruiden een goede kans geven. Om het kruidenrijk grasland verder te ontwikkelen is het maairegime (hoe vaak maaien en het tijdstip) van cruciaal belang.
De hoeveelheid droge stof van het gewas wordt minder. Maar de opname van voedingsstoffen door de koe neemt toe.
Voor productief kruidenhoudend grasland bestaan verschillende mengsels, vaak zit er klaver in, smalle weegbree, cichorei. Gelet wordt op de smaak voor het vee. Deze mengsels zijn echter niet geschikt voor weidevogels omdat de bloeiperiode vaak later is dan dat de weidevogelkuikens er rondlopen die insecten als voedsel nodig hebben.
Maatwerk
Om een kruidenrijk mengsel samen te stellen voor je eigen grond kun je in het veld kijken wat er al groeit en wat er oorspronkelijk aanwezig was. Kijk goed wat voor bodem je hebt. Maatwerk is echt belangrijk. Soorten moeten bij jouw bodem en waterhuishouding passen, anders ontwikkelen ze zich niet goed.
Een tegenstrijdigheid in de ontwikkeling van kruidenrijk grasland in het weidevogelbeheer wat we tegenkomen is het volgende: om de weidevogelkuikens op te laten groeien wordt pas gemaaid na 15 juni of later. Echter om de gewasproductie af te laten nemen en de grassendominantie te doorbreken wil je juist in mei al gaan maaien. Hier ligt dus een grote uitdaging om kruidenrijk grasland te kunnen ontwikkelen.
Uit deze excursie blijkt weer dat boeren het erg waarderen om van elkaar te leren. Met ca. 30 deelnemers (melkveehouders, akkerbouwers en andere belangstellenden) was dit een heel succesvolle bijeenkomst! Het advies voor boeren die willen experimenteren met kruidenrijk grasland is om eerst eens te beginnen op 2 of 3 ha en kijken hoe dat gaat. Ook wordt door boeren die al bezig zijn aangeraden om opnieuw inzaaien juist op akkerland te doen. Het werkt goed om eerst een aantal jaar maïs of een ander akkerbouwgewas telen en daarna een mengsel in te zaaien in het najaar. Dit geeft in hun ervaring het beste resultaat.
Voor meer info (ook over voederwaarde, voeropname door de koe, mineralen en gezondheid, toepassingen in de bedrijfsvoering) zie de Veldgids Ontwikkelen van kruidenrijk grasland, te verkrijgen via https://www.aardewerkadvies.nl/
Celine Roodhart zie Roodhart Veldwerk (arcgis.com)